بررسی کمّی متانول و اتانول در نوشیدنی‌های تخمیری غیرالکلی و عرقیات گیاهی؛ جنبه‌های سم‌شناسی تجزیه‌ای

زمینه و هدف: امروزه نوشیدنی‌های تخمیری غیرالکلی (ماءالشعیر) و عرقیات گیاهی به‌صورت گسترده در ایران استفاده می‌شود؛ بنابراین بی­­خطری آن­ها از اهمیت خاصی برخوردار است. گزارش‌های متعددی مبنی بر وجود متانول و اتانول در نوشیدنی‌ها وجود دارد. در این زمینه و برای پاسخ‌دهی به پرسش‌های طرح‌شده از سوی مقامات قضایی مبنی بر تعیین کمّی میزان الکل در این فرآورده‌ها، مطالعۀ حاضر طراحی شد. هدف از انجام مطالعه، تعیین غلظت متانول و اتانول در برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی موجود در بازار ایران است. روش بررسی: پنج برند از انواع ماءالشعیر و پنج برند از عرقیات گیاهی انتخاب شدند. از هر برند ۱۰ نمونه (درمجموع ۱۰۰ نمونه) به‌صورت تصادفی خریداری شد. غلظت متانول و اتانول در تمامی نمونه‌ها به روش Headspace GC (کروماتوگرافی گازی مجهز به Headspace) و با استفاده از شناساگر یونش شعله (Flame ionization detector) آنالیز شدند. استونیتریل به‌عنوان استاندارد داخلی استفاده شد. نتایج با نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل آماری شدند. یافته‌ها: نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد غلظت متانول و اتانول در تمامی برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی، پایین­تر از حد سمی بود. میانگین غلظت اتانول با میزان ۰/۵۹% حجمی/ حجمی در ده نمونه از یک برند ماءالشعیر نسبت به دیگر برندها به‌صورت معناداری بالاتر بود(۰/۰۵>p). در ده نمونه از یک برند عرقیات گیاهی، میانگین غلظت متانول با میزان ۰/۰۳% حجمی/حجمی به‌صورت معناداری بالاتر از دیگر برندها بود(۰/۰۵>p). غلظت اتانول در کلیۀ برندهای ماءالشعیر در محدودۀ ۲/۲-۰% حجمی/ حجمی گزارش شد. در عرقیات گیاهی، غلظت متانول و اتانول به ترتیب در محدودۀ ۰/۰۳-۰% حجمی/ حجمی و ۰/۰۹-۰% حجمی/ حجمی به دست آمد. بحث و نتیجه‌گیری: غلظت متانول و اتانول در برندهای ماءالشعیر و عرقیات گیاهی در مقادیر غیر سمی بود. با توجه به اینکه وجود الکل‌ها در مقادیر بیش‌ازحد مجاز در محصولات غذایی تهدیدکنندۀ سلامت مصرف‌کنندگان است، کنترل کیفی دوره‌ای محصولات گیاهی و ماءالشعیرهای غیرالکلی، برای حفظ سلامتی جامعه لازم و ضروری است.